Fantoomfiles… of het verhaal van de schildpad en de haas?
Je hebt het zeker al eens ervaren… plots moet je afremmen op de snelweg omdat iedereen vertraagt. Je komt in een file terecht. Een ongeval? Iemand met pech op de baan? Vrij snel zet de file zich in beweging en kom je terug naar je normale snelheid. Maar je ziet niets… geen wagen langs de kant, geen ongeval… wat was in godsnaam de reden voor dit afremmen? Er is blijkbaar geen duidelijke reden.
Zulke situaties komen relatief vaak voor en omdat er geen duidelijke reden of oorzaak is, noemt men ze ‘fantoomfiles’: het is een file, maar geen echte opstopping… een fantoom (een spook) dus. Vaak is er maar een kleine aanleiding waardoor een kettingreactie wordt veroorzaakt. Een voertuig vertraagt een beetje en het volgende voertuig moet iets harder remmen en door de kettingreactie moet de 10de auto in de rij volledig tot stilstand komen. Deze kettingreactie gaat alsmaar verder en een echte harmonica-beweging glijdt verder over de rest van de snelweg.
Hoewel je zou kunnen stellen dat de bestuurder van de eerste wagen maar beter had moeten opletten, hebben alle volgende bestuurders eveneens een aandeel in het gebeuren. Mensen zijn nu eenmaal niet in staat om steeds correct afstanden en snelheden in te schatten. Hierdoor en door onze relatief lange reactietijd zullen de opeenvolgende wagens telkens iets harder moeten remmen en tenslotte staat de laatste stil.
Stress en ergernis
Fantoomfiles zorgen niet voor extra grote oponthouden, want vrij snel herneemt het verkeer aan zijn normale snelheid. Het gaat om enkele tientallen seconden, tenzij er natuurlijk hierdoor een ongeval gebeurt. Wat ze vooral meebrengen is ergernis en frustratie: het is een abrupt onderbreken van de normale verkeersstroom en door het forse afremmen en weer optrekken – zeker als we geen duidelijke oorzaak zien, maakt een fantoomfile de meesten van ons nerveus.
Er zijn minder zichtbare neveneffecten het gevolg van deze manier van rijden: het verbruik ligt hoger en door de minder goede verbranding is er ook meer luchtverontreiniging. Er is ook een grotere slijtage van remmen en banden.
De haas en de schildpad
Hoewel de snelheid op zich niet de oorzaak is van fantoomfiles heeft het ontstaan, maar ook het voorkomen ervan, meer te maken met de globale houding van bestuurder die zich kan gedragen als de haas of de schildpad. Een haas zal zich niet alleen snel voortbewegen, maar is tevens overtuigd dat hij moet proberen om overal doorheen te komen en het kleinste ‘gaatje’ dat er is op te vullen. Hierdoor zal hij tussen al het andere verkeer doorslingeren en veelvuldig snelheid moeten milderen en dan weer versnellen.
De schildpad houdt een meer gestadig ritme aan… rijdt misschien wat langzamer, maar neemt de tijd om te reageren op hetgeen er voor of naast hem gebeurt. Hij wil niet persé sneller zijn, ook niet trager, maar volgt op een veilige afstand de verkeersstroom mee.
Dat deze laatste houding niet alleen veiliger is maar ook zorgt voor een grotere capaciteit van de snelweg heeft het ‘blokrijden’ in de jaren 70 en 80 meer als voldoende bewezen. Voldoende afstand houden en allen aan dezelfde snelheid rijden, voorkomt dergelijke fantoomfiles en zorgt dus voor meer veiligheid en een betere doorstroming.
Dierenwijsheid en menselijk vernuft
Zwermen vogels (en ook scholen vissen) tonen ons elke dag het goede voorbeeld. Zij bewegen zich voort tegen hoge snelheden en houden een vaste afstand van elkaar zodat ze zonder problemen met de ganse groep veilig vooruit geraken. Het lijken wel geoliede machines die in perfecte coördinatie met elkaar omgaan. Helaas hebben wij als mensen niet diezelfde ‘discipline’, maar evenmin zijn we bij machte om altijd de juiste inschatting te maken. We worden ook meer geleid door onze persoonlijke behoeften en hebben minder dat groepsgevoel.
Technologie kan ons echter op termijn helpen. Auto’s kunnen met elkaar communiceren en zulke beslissingen betreffende het afstand houden en het aanpassen van de snelheid aan het verkeer over te nemen van de mens. Adaptive cruise control (ACC) kan automatisch de snelheid en de afstand van de wagen aanpassen aan de voorligger en een uitbreiding van dit systeem met achterwaartse sensors is in ontwikkeling. Zo kan ook die afstand in rekening gebracht worden. Zulke technologie heeft geen hinder van inschattingsfouten en heeft evenmin een lange reactietijd. Hierdoor zal in de toekomst de afstanden tussen auto’s sterk kunnen verkleinen. Experimenten in Nederland met zelfrijdende auto’s en in België met platoontrucks hebben aangetoond dat de volgafstand door het gebruik van deze technologie kan gehalveerd worden, zonder dat de normale snelheid moet inboeten. De doorstroming verbetert aanzienlijk zonder dat we extra wegen en rijstroken moeten
Maar ondertussen…
In afwachting dat een meerderheid van onze voertuigen over die technologie beschikt, zullen we bij onszelf te raden moeten gaan en iets meer de schildpad spelen. Het is niet dat we veel trager moeten rijden, maar we moeten ons wel aanpassen aan de stroom van de voertuigen voor en naast ons en voldoende afstand houden. Dit zorgt voor minder (fantoom)files en een veilige thuiskomst.
